اسحاق بن موسی بن جعفر
| نام | اسحاق بن موسی بن جعفر (ع) |
|---|---|
| مدفن | ساوه، گرگان، یا... |
| پدر | امام موسی کاظم (ع) |
| امامزادگان مشهور | |
|
سایر امامزادگان | |
اسحاق بن موسی بن جعفر، یکی از فرزندان امام هفتم شیعیان است که طبق گزارش‌های تاریخی، همراه برادر خود امام رضا(ع) عازم مرو شد و سپس به عنوان امیرالحاج در همان سال ولایتعهدی امام رضا (ع)، به حجاز برگشت. به عقیده بعضی از محققین، وی دوباره با کاروان حضرت معصومه(س) عازم طوس شد و در شهر ساوه توسط عمال مأمون به شهادت رسید. علمای رجال، او را از اصحاب امام رضا (ع) می‌دانند. احادیث زیادی از وی در کتاب‌های روایی دیده می‌شود. در ایران چند بقعه از جمله در ساوه و گرگان به او منسوب است.
زندگی نامه
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اسحاق، یکی از پسران امام کاظم(ع) است. بعضی مادر وی را ام ولد دانسته‌اند. برخی دیگر، اسحاق و احمد بن موسی (شاه چراغ) را از یک پدر و مادر دانسته‌اند؛ بر این اساس، نام مادر اسحاق هم ام احمد بوده است. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست.
| برخی امامزادگان ایران | ||
|---|---|---|
| نام امامزاده | ازنسل امام | شهر، استان |
| هلال بن علی | امام علی (ع) | اصفهان-آران و بیدگل |
| امامزاده هاشم | امام علی (ع) محمد بن حنفیه | گیلان-رشت |
| عبدالعظیم حسنی (حرم حضرت عبدالعظیم) | امام حسن مجتبی(ع) | ری |
| امامزاده داود | امام حسن مجتبی(ع) | تهران-کوه‌های کن |
| حسن بن حسین بن اسحاق | امام حسن مجتبی(ع) | لرستان-الیگودرز |
| جلال الدین اشرف | امام حسن مجتبی(ع) | گیلان-آستانه اشرفیه |
| امامزاده هاشم | امام حسن مجتبی(ع) | مازندران-آمل |
| امامزاده محسن(امامزاده کوه) | امام حسن مجتبی(ع) | همدان |
| محمد بن محمد بن زید(ع)(امامزاده محروق) | امام سجاد(ع) | خراسان رضوی - نیشابور |
| امامزاده عبدالله | امام سجاد(ع) | خوزستان-شوشتر |
| محمد بن زید بن علی(ع) | امام سجاد(ع) | خوزستان - شوشتر |
| علی بن محمد باقر(ع)(مشهد اردهال) | امام باقر(ع) | اصفهان - کاشان |
| علی بن جعفر الصادق | امام صادق(ع) | قم/ سمنان |
| علی زین العابدین(درب امام) | امام صادق(ع) | اصفهان |
| جعفر بن علی(امامزاده جعفر) | امام صادق(ع) | یزد |
| حمزه بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | تهران - ری |
| حسین بن موسی بن جعفر(ع)(علاءالدین حسین) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن موسی بن جعفر(ع) (سیدمیرمحمد) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| حکیمه دختر امام کاظم | امام کاظم(ع) | کهکیلویه و بویراحمد - گچساران |
| اسحاق بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | مرکزی - ساوه |
| امامزاده شاهرضا | امام کاظم(ع) | اصفهان - شهرضا |
| امامزاده زینبیه | امام کاظم(ع) | اصفهان |
| آقاعلی عباس | امام کاظم(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده صالح | امام کاظم(ع) | تهران - تجریش |
| حسین بن موسی | امام کاظم(ع) | خراسان جنوبی - طبس |
| امامزاده محمد بن موسی | امام کاظم(ع) | خوزستان-دزفول |
| سید بهاءالدین محمد | امام کاظم(ع) | چهارمحال وبختیاری - شیخ شبان |
| علی بن حمزه | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن حسن(آقامشهید) | امام کاظم(ع) | فارس - فراشبند |
| امامزاده یحیی | امام کاظم(ع) | سمنان |
| عبیدالله بن موسی(کوسه هجیج) | امام کاظم(ع) | کرمانشاه - روستای هجیج |
| سید سلطان محمد(پیرچوگان) | امام کاظم(ع) | هرمزگان - رودان |
| امامزاده عبدالله | امام کاظم(ع) | همدان |
| امامزاده حسین | امام رضا(ع) | قزوین |
| امامزاده جعفر(شاه کرم) | امام رضا(ع) | اصفهان |
| موسی بن محمد(موسی مبرقع) | امام جواد(ع) | قم |
| احمد بن موسی مبرقع(میراحمد) | امام جواد(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده اسماعیل | امام جواد(ع) | فارس - فسا |
| شاهزاده حسین | امام هادی(ع) | همدان |
همراهی با امام رضا (ع) در سفر مرو
گزارش‌های سفرامام رضا (ع) به مرو، حاکی از آن است که اسحاق با امام رضا (ع) در این سفر همراه بوده است. این گزارش‌ها عبارت است از:
- ازدواج اسحاق با دختر عموی مأمون
- گرفتن منصب امیرالحاجی از مامون
ازدواج با دخترعموی مامون
مأمون به باور مورخان، با هدف عوام‌فریبی، علاوه بر اجبار امام رضا (ع) به ولایتعهدی، اقدام به تحمیل ازدواج‌هایی بین نزدیکان خود و اهل بیت پیامبر کرد. لذا پس از اینکه امام رضا را مجبور به ازدواج با دختر خود ام حبیبه نمود، دخترعموی خود یعنی دختر اسحاق بن جعفر عباسی را نیز به عقد اسحاق بن موسی درآورد.
منصب امیرالحاجی
مأمون، اسحاق بن موسی را که از نزدیک‌ترین کسان به امام رضا (ع) بود، امیرالحاج قرار داد. با آنکه منصب امیرالحاج از شئون خلیفه بوده است، مأمون می‌خواست امام رضا(ع) این مسئولیت را قبول کند، ولی امام رضا (ع) از همان ابتدای قبول ولایتعهدی، شرط کرده بود که در مسائل کشور دخالت نکند. به باور برخی مورخان، مأمون پس از آنکه مخالفت امام رضا با پذیرش مناصب حکومتی را دید، برای پیشبرد اهداف خود، منصب امیرالحاجی را به نزدیک‌ترین شخص به امام رضا (ع) محوّل کرد.
همراهی با حضرت معصومه (س)
همراهی اسحاق بن موسی با امام رضا (ع) در سفر طوس قطعی است و رفتن او به حجاز به عنوان امیرالحاج نیز از گزارش‌های صحیح تاریخی است، اما تنها بعضی از محققان او را همراه با کاروان حضرت معصومه(س) دانسته‌اند و بازگشت دوباره او به سمت طوس را پذیرفته‌اند.
با توجه به اینکه ۲۲ نفر از برادران و برادرزادگان حضرت معصومه (س)، در این سفر همراه وی بوده‌اند و در شهر ساوه توسط عمال مأمون عباسی به شهادت رسیده‌اند، باید محل دفن آنان را در ساوه جستجو کرد.
شهادت اسحاق بن موسی (ع)
بر اساس نقل‌های تاریخی، اسحاق از همراهان حضرت معصومه(س) بود که در ساوه توسط عمال مأمون به شهادت رسید. وجود بقعه‌ای به نام اسحاق بن موسی بن جعفر در ساوه هم می‌تواند نشانه‌ای بر حضور او در کاروان حضرت معصومه باشد. مؤید این مطلب، گفته حمدالله مستوفی مورخ و جغرافی‌دان قرن هشتم است که در سفرنامه خود به نام نزهة القلوب از وجود بقعه‌ای به نام اسحاق بن موسی بن جعفر در شهر ساوه نام می‌برد.
بقعه‌های منتسب
در ایران چند بقعه به اسحاق بن موسی منسوب است:
بقعه امامزاده اسحاق در ساوه
بقعه امامزاده اسحاق در شرق شهر ساوه، و معماری آن مربوط به دوره سلجوقیان و صفویه است. این اثر در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ با شمارهٔ ثبت ۲۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بر اساس کاشی‌های قدیمی نصب شده بر روی مرقد و گفته حمدالله مستوفی، این بقعه متعلق به اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) است.
بقعه مشهد نور در گرگان
آرامگاه اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) معروف به مشهد نور، از بناهای دوره سلجوقی در گرگان است. این بنا در مرکز شهر گرگان، در «گذر سرچشمه» در محله «سبزه مشهد» قرار دارد و با طرحی ۱۲ ضلعی و مقطع داخلی چهارگوش منظم به ابعاد ۷۴۰ در ۷۲۵ سانتی متر ساخته شده است.
در شهرهای دیگری نیز بقعه‌هایی به اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) منسوب است که عبارتند از:
- امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) در هرند اصفهان
- امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) در شفت گیلان: بقعه نقره‌ای رنگ منسوب به امامزاده اسحاق و خواهرش خیرالنسا، در ارتفاع بیش از هزار متری از سطح دریا و بر نوک قله سیاه‌کوه در بخش احمد سرگوراب در ۲۵ کیلومتری غرب شهر شفت است.
نگارخانه
پانویس
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، تهران، ج۲، ص۲۵۴؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، دار المعرفة، ص۴۵۶.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۲.
- ↑ ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۲۲ق، ج۳ ص۱۶۳؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۸۱.
- ↑ شیخ حر عاملی، تکمله الوسائل، ۱۴۱۸ق، ص۳۵۷-۳۱۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، تهران، ج۲، ص۲۵۴.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، دار المعرفة، ص۴۵۶.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، الحیاه السیاسیه لامام الرضا علیه‌السلام، ۱۴۰۳ق، ص۴۲۸.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، الحیاه السیاسیه لامام الرضا علیه‌السلام، ۱۴۰۳ق، ص۴۲۸.
- ↑ مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۶۳.
منابع
- ابن صباغ مالکی، علی بن محمد، الفصول المهمه فی معرفة الائمة، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- ابو الفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
- شیخ حر عاملی، تکمله الوسائل، مصحح قائینی، چاپ اول، قم، موسسه معارف اسلامی امام رضا علیه‌السلام، ۱۴۱۸ق.
- جعفر مرتضی عاملی، الحیاه السیاسیه لامام الرضا علیه‌السلام، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال، قم، موسسه نشراسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ترجمه رسولی محلاتی، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، بی تا.
- مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، تصحیح گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، موسسه ال البیت، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- برگفته شده از کتاب خورشید درخشان ساوه، مصطفی محسنی، آستان مقدس حضرت معصومه، انتشرات زائر، ۱۳۹۲ش.
پیوند به بیرون